Dworek na Sandomierskiej. Dom Chorych w Leżajsku

Wiele lat w połowie XIXw. zabiegano o budowę szpitala - lecznicy w Leżajsku. Inicjatorem utworzenia szpitala - lecznicy był lekarz miejski Szczęsny Orzakiewicz pochodzący z Sokołowa Małopolskiego, który studia medyczne ukończył w Wiedniu w roku 1858. Orzakiewicz był kilkakrotnie odwoływany z funkcji lekarza etatowego, prowadził w międzyczasie prywatną praktykę, udzielając bezpłatnie porad ubogim, bezinteresownie odwiedzał obłożnie chorych, przeprowadzał badania młodzieży szkolnej, leczył ją, szerzył wśród niej wiedzę sanitarną. Cieszył się wśród mieszkańców doskonałą opinią. Orzakiewicz wykorzystał przyjście na świat następcy tronu Rudolfa, zaproponował upamiętnienie tego faktu wybudowaniem szpitala im. arcyksięcia Rudolfa. Na tę okoliczność cesarz Franciszek Józef I nadesłał 300 złr, arcyksiążę złocony porcelanowy serwis na 24 osoby, cesarzowa Elżbieta 5 obrazów wybitnych mistrzów. Obydwa te prezenty przeznaczone zostały na loterię fantową. Rada Miejska Krakowa nadesłała 100 złr.
Utworzony w 1868 r Komitet Budowy Domu Chorych wspierany był finansowo i materialnie przez księżną Jadwigę Sapieżynę ze Lwowa, która została pełnomocnikiem zbierania darów na ten szpital, a w Krakowie pełnomocnikiem była hrabina Arturowa Potocka. Los kosztował 50 centów. Organizatorami loterii byłi Orzakiewicz, ks. dziekan unicki Mikołaj Rozdzielski i ks. Jan Kanty Skoczylas.
Członkami Komitetu Budowy Domu Chorych w 1868r byli:
Józef Szeliga, Jan Kiszakiewicz, Jan Kiszakiewicz s. Józefa, Jan Sokalski, Bernard Graff, Jan Garbacki, Stanisław Niemczycki, Leopold Jabłoński, Romuald Sernicki, ks. Józef Graff, Józef Nowak, Edward Acht.
Mimo zebranych pieniędzy, chęci budowy szpitala powstał spór o jego lokalizację. Rada Miasta nie wyrażała zgody na udostępnienie wcześniej obiecanego szkolnego ogrodu. Komitet Budowy Domu Chorych zmuszony był sprzedać zgromadzony materiał ze znaczną stratą.

W 1872 r doszło do zgody między Radą Miejską, a komitetem przekształconym w Komitet Domu Chorych. Pisał o tym 'Dziennik Lwowski' w 1868r, nr 9, s. 7.W jego skład weszli:
hr. Roman Potocki, ks. kan. Józef Graff, ks. gwardian Kornel Bryniarski, burmistrz Jan Kiszakiewicz, radni- Edward Acht, Jan Zawilski, Bernard Graff, Michał Markiewicz, Stanisław Niemczycki, Jan Tupajski, Jan Kiszakiewicz s. Józefa, Leopold Jabłoński, Jan Sokalski i sekretarz miejski Marian Wodziński.
Lekarz Orzakiewicz opuścił Leżajsk w 1883 roku.
Hr. Alfred Potocki, który był fundatorem szpitala przekazał Komitetowi Budowy Domu Chorych w Leżajsku dom murowany, parterowy w Wierzawicach na prowizoryczną lecznicę. Dom w Wierzawicach przeznaczono na przytułek dla ubogich leżajskich, opłaty dzierżawne od nieruchomości w Wierzawicach przeznaczano na utrzymanie szpitala. 

Dopiero w 1892 r wybudowano szpital na działce przy ul. Sandomierskiej. 

Wzniesiono budynek parterowy z cegieł, w którym umieszczono chorych, pralnię, gabinety lekarskie, salę operacyjną, pomieszczenia dla pielęgniarek, magazyny bielizny, aptekę szpitalną. Obok niego zbudowano budynek drewniany dla stróża, drewutnię, oborę dla konia i trzody chlewnej oraz kuchnię. Pomieszczenia szpitalne nie były wykorzystywane w całości, wobec czego wynajmowano je Krajowej Szkole Koszykarskiej. Kierownikiem został Wojciech Kut. 
Tuż przed II wojną światową mieściła się Szkoła Przysposobienia Kupieckiego, a w czasie okupacji niemieckiej w budynku funkcjonowała roczna Publiczna Szkoła Gospodarcza (niem. Offentliche Haushaltungsschule), dyrektorką szkoły - Kazimiera Zawilska. 
Po wojnie w latach 50. urządzono w dworku przedszkole. Kierowniczką była Berta Czyżowa. Intendentką pani Antonina Wojnarowa z Kisielewiczów. Razem z moimi 2 siostrami chodziłam do tego przedszkola, podobnie jak większość dzieci z Leżajska. Chociaż, z pewnością nie wszystkie, bowiem część dzieciaków chodziła do ochronki, przedszkola znajdującego się w Pałacu Miera przy ul. Furgalskiego. 
18 grudnia 1961 r. Oddział PTTK „Azalia” uruchomił w tym dworku Muzeum Regionalne Ziemi Leżajskiej. Ze względu m.in. na powiększające się zbiory, funkcjonowanie muzeum w niewielkim lokum okazało się niemożliwe.  

W latach 60. w dworku przy ul. Sandomierskiej mieściła się również Zasadnicza Szkoła Gospodarcza, dyrektorką była Zofia Bauerowa z d. Reichard, żona Zygmunta Bauera. Pracowała w tej szkole Pani Danuta Urbańska, Alina Kądzioła. Kiedy szkołę zlikwidowano w latach 70., nauczyciele przeszli na etat do Szkoły Podstawowej  nr 2 im. Władysława Broniewskiego. 

Pani Urbańska prowadziła w ramach prac ręcznych naukę gotowania dla dziewcząt. W miejscu, gdzie obecnie stoją osiedlowe bloki były pola uprawne i sady. Uczennice drogę do szkoły na Sandomierskiej przemierzały przez te pola.  

W latach 1975 -83 w dworku na Sandomierskiej mieściła się Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia, a w latach 1983-93 Szkoła Specjalna. Następnie obiekt został udostępniony Stowarzyszeniu Rodziców Dzieci Niepełnosprawnych Ruchowo, które funkcjonowało tam do roku 2017.

Obecnie trwa remont poddasza, podobno ma tu być Specjalny Ośrodek Szkolno– Wychowawczy w Leżajsku.

**

Rewitalizacja dworku klasycystycznego i adaptacja na przedszkole dla dzieci z niepełnosprawnościami zakończyła się sukcesem. 

W plebiscycie internetowym I etapu Konkursu Modernizacja Roku i Budowa XXI wieku w kategorii obiekty szkolnictwa ten zabytkowy XIX w. dworek zajął I miejsce w województwie podkarpackim.