Cerkiew Zaśnięcia NMP w Leżajsku

Cerkiew Zaśnięcia NMP usytuowana jest w Rynku w Leżajsku u wlotu ulicy Górnej od strony ulicy Jarosławskiej. 

Przestała istnieć w lutym 1945 roku , od wyjazdu ostatniego parocha Jurija Kikty. W latach 1946-1955 staraniem ks. Józefa Gorczycy budynek funkcjonował jako kościół szkolny, potem PSS ‘Społem’ przeznaczyło budynek na magazyn mąki i produktów spożywczych. 30 lipca 1981 roku zabytkowa cerkiew stała się znowu kościołem szkolnym Kościół p.w. Jezusa Miłosiernego.

Za zgodą Kurii Biskupiej w Przemyślu ołtarze miejscowej cerkwi (Ikonostas, ołtarze boczne - Ołtarz św. Mikołaja, Ołtarz Ukrzyżowanie Jezusa Chrystusa), ikony, ambona, konfesjonały, księgi liturgiczne zostały zabezpieczone chroniąc je przed zbezczeszczeniem.

I tak ołtarz główny  - ikona z 1612 r – została przeniesiona do kościoła w Starym Mieście, pozostałe ołtarze trafiły do Zasowa pow. Dębica, diecezja tarnowska (http://spuscizna.org/imagess/zasow-510.jpg,   http://spuscizna.org/imagess/zasow-509.jpg )

Greckokatoliccy parochowie (proboszczowie) i administratorzy parafii w Leżajsku:

Mychajło Rozdilski (1860-1878),

Petro Pleszkewicz (1879-1889),

Wiktor Kmicykewicz (1891-1902),

Osyp Kopystiański (1902-1904),

Ołeksandr Pasławski (1904-1908),

Iwan Karpewicz (1910-1919),

Matwij Chomań (1919-1921),

Mychajło Dyhdałewicz (1929-1937),

Jurij Kikta (1938-1945).

Proświta Narodnyj Dom

 "Proświta" przy ul. Jarosławskiej.
Wybudowana w 1913 r.,  jako "Narodnyj Dom" wg projektu miejscowego architekta Lwa Szelewicza. Koncentrowało się tutaj życie kulturalne i oświatowe ludności ukraińskiej. Tutaj działał amatorski zespół, orkiestra dęta, chór i czytelnia.
Leżajsk był w latach II Rzeczypospolitej znaczącym skupiskiem inteligencji. Proświtę wypożyczano różnym organizacjom na imprezy publiczne. 
24 lipca 1944 roku po wkroczeniu Rosjan do Leżajska, utworzono milicję. Siedzibą milicji był budynek Proświty. Pierwszym komendantem milicji został Bolesław Czyż, ale po tygodniu na jego miejsce przyszedł "Wołyniak" Józef Zadzierski. Czyż był jego zastępcą. Pod dowództwem Wołyniaka znajdowało się 30. milicjantów. We wrześniu 1944 skończyło się dowodzenie Wołyniaka milicją w Leżajsku. Został aresztowany przez Sowietów i osadzony na Zamku w Rzeszowie. Więziony przez Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego został skazany do sowieckich łagrów. 36 listopada 1944 za sprawą Sowietów, którym tak wcześniej pomagał "Wołyniak" wyruszył z transportem 900 akowców na wschód. W drodze na Sybir udało mu się uciec z bydlęcego wagonu. 

Po wojnie Proświta stała się ponownie miejscem gromadzącym mieszkańców w celach kulturalno-oświatowych. Działał Chór i Zespół Taneczny Pieśni i Tańca "Chałupnik" pod kierunkiem Danuty Dańczakowej. Jan i Władysław Pieniążek byli akompaniatorami. W Proświcie odbywały się zabawy taneczne. Pan Władysław Pieniążek uczył leżajskie dzieci gry na różnych instrumentach muzycznych.
- W 1968 roku organizowano w Proświcie Konkurs Piosenki Radzieckiej. Jury przewodniczył prof. Tomasz Czapla. Udział w konkursie brał również Zespół Muzyczny z Liceum, którego członkami był Jurek Engel, L. Kuleczko i chyba Leszek Danys - podzieliła się wspomnieniami moja koleżanka Helena Kuczek, która, jako uczennica VIII klasy szkoły podstawowej wyśpiewała nagrodę. Do konkursu przygotowywał ją Pan Staroń.
Warto wspomnieć, że Tomasz Czapla pochodził z Kuryłówki, urodził się w 1902 roku. Wyższe studia ukończył w 1928 roku w Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W okresie międzywojennym i w czasie okupacji pracował jako nauczyciel śpiewu w różnych szkołach na terenie kraju. Po wyzwoleniu osiedlił się w Jeleniej Górze i tam zapisał się znakomicie jako organizator życia muzycznego, a następnie dyrektor Szkoły Muzycznej we Wrocławiu. Po przeniesieniu się do Rzeszowa w 1952 roku objął funkcję dyrektora Państwowej Szkoły Muzycznej. Założył w tym czasie również Chór Męski w Kuryłówce, dojeżdżał z Rzeszowa.
Jako wybitny działacz ruchu artystycznego: prowadził chóry (laureat I miejsca na festiwalu folklorystycznym we Francji), pełnił funkcję prezesa i wizytatora Towarzystwa Muzycznego w Rzeszowie, opracował około 180 pieśni, przyśpiewek i melodii rzeszowskich na różne zespoły instrumentalno-wokalne. Za swoją działalność w zakresie upowszechniania muzyki – pracę pedagogiczną i działalność społeczną – otrzymał szereg wysokich odznaczeń państwowych i resortowych. Na emeryturze (od 1963 roku) udzielał się nadal w artystycznym ruchu amatorskim, współpracował z Towarzystwem Ognisk Artystycznych w Leżajsku i często koncertował na organach w leżajskiej bazylice. Zmarł 21 września 1980 roku. Pochowany jest na Cmentarzu Parafialnym w Kuryłówce.

W latach 1970-72 mieścił się tutaj sanepid.

Obecnie znajduje się Biblioteka Publiczna.

 

 

 

  

 

Zobacz też:
Wspomnienia o Zespole Pieśni i Tańca „Chałupnik” z Leżajska

Joanna Danuta Dańczak [*1906- †1989]