Elektryfikacja Leżajska

Przy ul. Dolnej od strony ul. Jarosławskiej znajduje się wąwóz. Przed wojną była tam droga. Rusini z Dębna jeździli tą drogą furmankami na uroczystości kościelne do leżajskiej cerkwi. Na zboczu wąwozu stoją tam jeszcze ruiny żydowskiego budynku z czerwonej cegły. Żydzi mieli tam magazyn paliwa, handlowali naftą, benzyną, smarami do wozów.

Z chwilą wynalezienia przez Ignacego Łukasiewicza lampy naftowej i szerokiej dostępności nafty na ulicach stanęły latarnie, a w domach świeczki zastąpiono lampami naftowymi. Potem sukcesywnie uliczne latarnie olejowe, naftowe i gazowe były zastępowane przez lampy elektryczne.W 1939 roku ludność korzystała zazwyczaj z lamp naftowych i świec. W tym okresie z 600 miast w Polsce ok. stu miast nie miało dostępu do prądu elektrycznego. Do wytwarzania prądu potrzebne były elektrownie. Taką funkcję pełniły maszyny parowe. W tartaku hr. Potockiego były 2 takie maszyny parowe wytwarzające prąd, jedną maszynę miał młyn Ciszka na Placu Targowym.

Energia elektryczna miała służyć głównie do oświetlenia, ale również do napędu niewielkich maszyn w zakładach rzemieślniczych. 

W budynkach urządzenia zasilane były prądem z generatorów. Dostawcą prądu był tartak hr. Alfreda Potockiego. 
Dom Narodowy miał swój generator. Początkowo oświetlenie pojawiło się w mieszkaniach tylko zamożnych mieszkańców.

28 czerwca 1950 roku ukazała się Ustawa o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli. 

Powszechna elektryfikacja obejmowała doprowadzenie przewodów elektrycznych napięcia użytkowego do budynków mieszkalnych i gospodarczych oraz założenie w tych budynkach wewnętrznego urządzenia odbiorczego.

Z chwilą rozbudowy miasta i powstawania kolejnych zakładów przemysłowych i rzemieślniczych koniecznością było zaopatrzenia w energię elektryczną. Leżajsk został częściowo zelektryfikowany w 1954 roku. Prąd do Leżajska doprowadzono z Sarzyny napowietrzną linią średniego napięcia L.15 kV. Były to przewody na drewnianych słupach, a 2 stacje transformatorowe znajdowały się przy ul. Mickiewicza i w budynku portierni Wytwórni Tytoniu, wówczas ul. Przemysłowa 1. Kolejne etapy elektryfikacji realizowano w kolejnych latach. 

Kazimierz Kuźniar w swojej książce o Powiatowej Radzie Narodowej w Leżajsku podaje, że w Leżajsku, który w 1956 roku liczył ok. 6 tysięcy mieszkańców było 1324 aparaty radiowe. Nie było telewizorów.

Wraz z rozwojem przemysłu potrzebujemy i zużywamy coraz więcej energii elektrycznej. Rozbudowana sieć elektroenergetyczna - zbiór przewodów elektrycznych i urządzeń powiązanych pod względem funkcjonalnym i połączonych elektrycznie, jak pajęczyna oplata polską ziemię.

zobacz też:

Moje życie 25 lat po transformacji

Fabryka Uli w Leżajsku

W pobliżu stacji PKP, przy głównej ulicy miasta, ul. Mickiewicza 76 i 78 stoją dwa bliźniacze budynki z czerwonej cegły. Wybudował je hr. Alfred Potocki w 1918 roku.

W jednym z nich znajdowała się Fabryka Uli, której właścicielem był L. Błoński.

Od 1982 roku w budynku tym znajduje się Podstawowa Szkoła Specjalna Nr 5 (obecnie Specjalny ośrodek Szkolno-Wychowawczy) dla dzieci upośledzonych w stopniu lekkim. Wcześniej szkoła funkcjonowała w budynku przy ul. Sandomierskiej, dawnym  Domu Chorych.  
                                                           

***

8 maja 2016 miała miejsce uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy upamiętniającej ks. Piotra Szpilę, założyciela bursy dla młodzieży leżajskiego gimnazjum. Tablica znajduje się na frontowej ścianie budynku Ośrodka Szkolno-Wychowawczego, w którym niegdyś znajdowała się wspomniana bursa. Ks. Piotr Szpila (1870 – 1944), ur. się w Grodzisku, ukończył studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Pracował jako nauczyciel w II Gimnazjum w Rzeszowie. Przez 8 lat był dyrektorem gimnazjum w Leżajsku, początkowo Miejskiego Gimnazjum Realnego - Państwowego Gimnazjum, a od 1 lutego 1921 do 14 listopada 1928 Państwowego Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego.

Ks. Piotr Szpila przez cały okres swojej kadencji starał się o założenie bursy szkolnej, przeznaczonej dla uczniów zamiejscowych. To właśnie on, jako jeden z pierwszych dyrektorów rozpoczął zbieranie datków na ten cel. Z jego inicjatywy utworzono Towarzystwo Bursy Gimnazjalnej pod wezwaniem św. Stanisława Kostki, które zajmowało się gromadzeniem środków. Ostatecznie projekt utworzenia bursy udało się zrealizować w 1936 roku. Wówczas emerytowany ksiądz dyrektor Piotr Szpila kupił piękny gmach piętrowy od ordynata Alfreda Potockiego i ufundował Internat dla młodzieży gimnazjalnej. 

1 czerwca 2016 przed budynkiem należącym do SOWS odsłonięto pamiątkową tablicę ze słowami Jana Pawła II - „Musicie od siebie wymagać, nawet gdyby inni od was nie wymagali”. Św. Jan Paweł II został patronem szkoły. 

 

****

Drugi budynek był siedzibą zarządu tartaku, którego właścicielem był Potocki.

Michał Łoś – kierownik tartaku w Leżajsku po I WŚ. Jego zastępcą był Stanisław Niemczycki ur. 1895 w Leżajsku

Władysław Hełpa ur. 1894 r. – stolarz w fabryce uli w Leżajsku.

Józef Olszowski ur.~1822 koło Stryja – tartacznik w Leżajsku.
Po Leonie Błońskim Zakład Pszczelniczy przejął Zygmunt Peszkowski.

Spis firm z 1937 roku w Leżajsku