Spacerkiem po Leżajsku: Pacyfikacja Leżajska 28 maja 1943

poniedziałek, 23 maja 2016

Pacyfikacja Leżajska 28 maja 1943 - wspomnienia Haliny Gduli

Halina Gdula córka Waleriana Jana Gduli (ur. 27 grudnia 1913 w Leżajsku) i Melanii Janiny Machnikowskiej (ur. 12 grudnia 1911 w Obornikach) miała zaledwie 2 latka w dniu pacyfikacji Leżajska, pacyfikacji przeprowadzonej 28 maja 1943 roku. Rodzice pobrali się 26 grudnia 1939 roku.

Ojciec Haliny - Walerian Gdula był na liście gestapo, czarnej liście z nazwiskami wytypowanymi do likwidacji.

W feralnym dniu Walerian Gdula udał się rankiem, jak zwykle na Plac Szkolny po wodę. Mieszkańcy Leżajska w tamtych czasach zaopatrywali się w wodę z publicznych studni abisyńskich. W leżajsku było kilka takich abisynek. Przynosili ją sami w wiadrach, bądź korzystali, za niewielką opłatą z usług miejskiego nosiwody. zobacz >> Jasiu Zbiega nosiwoda

Gdulowie mieszkali u państwa Gromaszkiewiczów, przy ulicy Górnej, do Placu Szkolnego było kawałek drogi.

Kiedy zauważył na mieście niemieckich żołnierzy, schronił się u pani Keiprowej, ta ukryła go w kominie w starej, opuszczonej, żydowskiej piekarni. Szczęśliwie udało mu się uniknąć pojmania, jednak Niemcy zaaresztowali żonę Melanię i mała córeczkę Halinkę.

Jak wiele innych, tak i Melanię z córeczką zaprowadzono do sądu na przesłuchanie. Szczęściem w nieszczęściu okazał się list, jaki wypadł z kieszeni Melanii, którym zainteresowali się Niemcy. Był to list matki Melanii napisany do niej po niemiecku. Ten list uratował im życie, zostały bowiem wypuszczone na wolność i uniknęły losu ofiar zbiorowego mordu.

Walerian Gdula jeszcze tego samego dnia wyjechał z żoną Melanią i córką Halinką z Leżajska. Na fałszywych papierach ukrywał się u znajomych pod Warszawą.
Halinka mieszka w Radymnie. W zeszłym roku zmarła jej matka Melania Janina Gdula c. Feliksa Machnikowskiego i Stanisławy Matuszewskiej. Melania i Walerian pochowani są w Radymnie pow. Jarosław.

Fot. Melania Gdula u rodziny na ul. Ogrodowej. Na zdjęciu jest też m. in. Marian Gdula z żoną Janiną z Czajków i synem Janem, Halina Rzucidło i Marysia Rzucidło. (Lata 60.)

Rodzice Waleriana - Antoni Gdula i Maria z Atamanów mieli 11 dzieci.

Starszy brat Waleriana - Wincenty Sebastian Gdula (ur. 18 lutego 1899 w Leżajsku) 8 sierpnia 1942 roku został wywleczony z restauracji przez gestapo i skatowany na śmierć na leżajskim rynku, za to, że w gronie przyjaciół świętował porażkę Niemców pod Stalingradem.

Młodszy brat Kazimierz Gdula (ur. 15 kwietnia 1908 roku w Leżajsku) w listopadzie 1939 r. podjął prace konspiracyjne, za co w 27.06.1941 r. został aresztowany przez gestapo i osadzony w areszcie w Jarosławiu, gdzie przebywał do 18 listopada 1941 r, skąd zostaje przetransportowany do więzienia w Tarnowie. 13 sierpnia 1943 roku przewieziony zostaje do obozu w Mauthausen. Tam zostaje do 5 maja 1945 roku (nr obozowy 10217). Przeżył. Po wojnie został Burmistrzem Miasta Leżajska (1945-1949). więcej >>>

Gdula Kazimierz (1908-1986) - Biogram

Młodszy brat Waleriana - Edward Antoni Gdula (ur. 11 października 1916 r w Leżajsku) Podczas okupacji prowadził szkolenia w podziemnej podchoršążówce i był partyzantem 'Ojca Jana'. Tuż przed świętem zmarłych został zastrzelony na oczach żony Kazimiery Bogusławy z d. Kwiecińska oraz dwóch córek, Alusi i Reni.

Leopold Gdula (ur. 20 października 1912 w Leżajsku) - młodszy brat Waleriana przeżył wojnę, jednak niedługo cieszył się odzyskaną przez Polskę 'wolnością'. Zmarł 24 maja 1948 roku. W czasie okupacji był wzięty na roboty do Niemiec, gdzie brał udział w buncie, za który został wysłany do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen.
(Inne zapisy: ur się 27 X 1912 - zm. 25-IV 1948).